حقِ حق داشتن: بازخوانی مفهوم شهروندی (شناسایی عوامل محرومیت از حق در ایران)

خلاصه خبر:

از منظر هانا آرنت بهره مندی از حقهای بشری بر حق نانوشته ای با نام حق حق داشتن منوط است. برخلاف ادعای مبنایی نظام حقوق بشر بین الملل، برابری و تبعاً آزادی، به صرف انسان بودنِ یک گونه زیستی محقق نمیشود، بلکه درگرو پذیرش آنها به عنوان انسان برابر با دیگران یا به‌تعبیر دیگر مشروط به شهروندی در یک نظام سیاسی است. هدف پژوهش حاضر شناسایی افراد و گروههایی است که در ایران از حق حق داشتن محروم هستند. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی است. یافته ها نشان میدهد برقراری حق حق داشتن سه شاخص دارد:مشارکت در سپهر عمومی، وجود پیوند میان فرد با دولت، به سامان بودن رابطه فرد با جامعه؛ بی دولتی، مهاجرت، در اقلیت ابدی و حاشیه ای بودن چهار عامل اصلی محرومیت از حق حق داشتن است. در جوامع مختلف گروههایی از انسانها عدم برقراری این شاخصها، از حق حق داشتن بی بهره می مانند و خارج از دایره تضمینهای حقوق بشری قرار میگیرند. نتایج نشان میدهد در ایران پناهندگان، ایرانیان فاقد مدارک هویتی، کودکان کار، اقلیتهای موضوع اصل 14 ق.ا، بعضی اقلیتهای سیاسی، افراد بیخانمان، زنان خانه دار، اقلیتهای جنسی و کارگران جنسی به درجاتی در زمره محرومان از حق حق داشتن قرار دارند. تنها با خروج چنین افرادی از دسته محرومان از حق است که تعریف حقوق بشر از انسان در فرض شهروند بودن به انسان به صرف انسان بودن، ارتقا مییابد.