کارنامه حقوق بشری سال ۲۰۲۵؛ از جنایتهای جنگی تا نقض حقوق مهاجران و پناهجویان
روزهای پایانی سال ۲۰۲۵ فرا رسیدهاند و زمان انتشار گزارشهای سالانه و مرور تحولات سال رسیده است؛ یکی از گزارشهایی که پس از گذراندن سالی مملو از خبرهای ناگوار نگرانیهای جدی جامعه جهانی را درپی خواهد داشت، مرور وضعیت نقض حقوق بشر در سال ۲۰۲۵ است.
سال ۲۰۲۵ یکی از چالشبرانگیزترین سالها در زمینه حقوق بشر بوده است؛ گزارشهای معتبر سازمانهایی مانند دیدهبان حقوق بشر، عفو بینالملل و سازمان ملل نشان میدهند که جهان در این سال شاهد افزایش درگیریهای مسلحانه، سرکوبها، نقض آزادی بیان، تبعیض نژادی و نقض حقوق مهاجران و پناهجویان بوده است.
این گزارشها نشان میدهند که عمده جنایتهای یادشده زیر چتر مصونیت از مجازات روی دادهاند و قربانی گرفتهاند و نبود پاسخگویی بینالمللی و بیتوجهی نهادهای مسئول زیر سایه اعمال فشار و نفوذ بازیگران غربی، به تشدید رنج انسانها منجر شده است.
این در حالی است که برای جلوگیری از تکرار روند مرگبار، نیاز به اقدامهای موثر است؛ وخامت اوضاع حقوق بشری ضرورت اقدام فوری را در این زمینه برجسته میکند تا جهان به سمت عدالت حرکت کند.
یکی از برجستهترین موارد و موضوعهای نقض حقوق بشر در سال ۲۰۲۵، درگیریهای مسلحانه بوده است که منجر به کشتار و قتلعام گسترده غیرنظامیان، جنایتهای جنگی و نقض قوانین بینالمللی شده است.
گزارش جهانی ۲۰۲۵ دیدهبان حقوق بشر تاکید میکند که انجام نشدن اقدامهای بینالمللی و چشمپوشی نهادهای بینالمللی دارای مسئولیت در زمینه صلح و امنیت جهانی در برابر جنایتها در غزه، سودان، ... رنج انسانها را افزایش داده است.
گزارشها از غزه، عمق جنایتهای رژیم صهیونیستی را نشان میدهند و به تصویر میکشند؛ کشتارها و قتلعامهای گسترده، بمباران غیرنظامیان و استفاده از گرسنگی بهعنوان سلاح جنگی را نشان میدهند؛ نهادهای حقوق بشری بینالمللی مختلفی وقوع نسلکشی در غزه را تایید کردهاند و سازمان ملل مهر تایید خود را بر وقوع قحطی و استراتژی سلاحسازی گرسنگی توسط رژیم صهیونیستی در این منطقه زد.
عفو بینالملل در گزارش آوریل ۲۰۲۵ خود، این اقدامها را به عنوان نقض قوانین بینالمللی بشردوستانه توصیف و تاکید کرد که در این منطقه جنایت جنگی رخ داده است.
در سودان، جنگ داخلی به کشته شدن هزاران غیرنظامی، موارد متعددی از تجاوز جنسی و آوارگی میلیونها نفر منجر شد؛ گزارش سازمان ملل در سپتامبر ۲۰۲۵، بازیگران مرتبط با نقض حقوق بشر در سودان را برجسته کرده است.
این گزارشها موید وخامت اوضاع در این کشور آفریقایی و نبود چشماندازی برای بهبود هستند.
سودان تنها کشور آفریقایی زیر فشار موارد متعدد نقض حقوق بشر نبوده است؛ در اتیوپی درگیریهای مسلحانه به ثبت هزاران مورد تجاوز جنسی منجر شده است؛ قربانیان از ۸ تا ۶۵ سال سن داشتند.
این چند مورد در کنار دیگر موارد درگیریهای مسلحانه نشاندهنده شکست جامعه بینالمللی در جلوگیری از وقوع جنایتهای جنگی هستند.
نقض آزادی بیان و سرکوب اعتراضها و تجمعهای مسالمتآمیز یکی دیگر از روندهای اصلی نقض حقوق بشر در سال ۲۰۲۵ بودهاند.
برخی از نهادها و سازمانهای بینالمللی، این ۲ موضوع را بهعنوان یک روند جهانی شناسایی کردهاند که عمدتا در کشورهای غربی و در جریان اعتراضهای سراسری و دانشگاهی به جنایتهای رژیم صهیونیستی علیه غزه رخ دادند.
نقض حقوق مهاجران و پناهجویان یکی از مسائل کلیدی سال ۲۰۲۵ بوده است؛ در این مورد نیز کشورهای غربی سردمدار بودهاند؛ گزارشها و بررسی نهادهای بینالمللی و سازمانهای حقوق بشری نشاندهنده این روند پر رنگ در کشورهای غربی بودهاند.
در حالی که از زمان آغاز بهکار دولت دوم دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا، روزی بدون خبرهای مربوط به برخوردهای خشونتبار، غیرقانونی و مرگبار با مهاجران و پناهجویان نمیگذرد، گزارش دیدهبان حقوق بشر، تبعیض ساختاری، ناکارآمدی سیستم قضایی جنایی و نقض حقوق مهاجران را در آمریکا برجسته میکند.
گزارش اخیر سازمان عفو بینالملل درباره نقض حقوق مهاجران و پناهجویان و شکنجه آنها در بازداشتگاه مهاجرتی آلکاتراز تمساحی در ایالت فلوریدا از آن جمله هستند.
اتحادیه اروپا هم سهم مهمی در این زمینه دارد؛ این اتحادیه با تخصیص بودجه به تونس در نقض حقوق بشر ازجمله خشونت جنسی علیه مهاجران نقش داشته است؛ در لیبی، گزارش Libya Crimes Watch در نوامبر ۲۰۲۵، کشتارها، زخمی شدن غیرنظامیان و بازداشتهای خودسرانه را مستند کرد.
تبعیض نژادی و اقتصادی نیز در سال ۲۰۲۵ برجسته بوده است؛ وزارت خارجه آمریکا، بخشهایی از گزارش حقوق بشر آگوست ۲۰۲۵ ازجمله محدودیتهای مشارکت سیاسی و خشونت علیه اقلیتها را حذف کرد.
در زمینه محیط زیست، گزارش Business & Human Rights Resource Centre در مه ۲۰۲۵ (اردیبهشت سال جاری)، افزایش نقض حقوق بشر مرتبط با استخراج مواد معدنی برای انرژی تجدیدپذیر را نشان میدهد که شرکتهایی مانند شرکت انگلیسی سوئیسی گلنکور Glencore درگیر هستند.