جستاری بر قواعد داوری اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران 1402 و مرکز داوری بینالمللی دبی (DIAC) 2022
روش: در این جستار تلاش میشود با اتکا به رویکرد توصیفی-تحلیلی، ابتدا جایگاه داوری در سطوح فدرال و محلی امارات متحده عربی تبیین گردد. در ادامه، با بهرهگیری از آشنایی حاصلشده، اصول و تدابیر اساسی در قواعد داوری مرکز داوری اتاق ایران (۱۴۰۲) و مرکز داوری بینالمللی دبی  2022 مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد تا در نهایت، مؤلفههای یک نظام حقوقی متناسب و پویای داوری تجاری شناسایی شود.
یافتهها: این پژوهش بررسی میکند که کدامیک از این مراکز داوری توانستهاند به شکل مؤثرتری قابلیتهای خود را با نیازهای در حال تحول تجارت بینالمللی تطبیق دهند. تحلیل تطبیقی بازنگریهای اخیر قواعد داوری در ACIC و DIAC نشان میدهد که هر دو نهاد تمرکز مشترکی بر پذیرش پیشرفتهای فناورانه و تسهیل در روند داوری اضطراری داشتهاند. هر دو مرکز، مقرراتی را برای تسهیل استفاده از ویدئوکنفرانس (داوری مجازی) و تبادل الکترونیکی اسناد در قواعد خود گنجاندهاند که نشاندهنده اهمیت روزافزون فناوری در ارتقا کارآمدی و کاهش هزینههای حلوفصل اختلافات است. افزونبراین، هر دو نهاد روندهای تسریعشدهای برای رسیدگی به درخواستهای داوری اضطراری پیشبینی کردهاند تا در شرایطی که اقدام فوری برای حمایت از منافع یکی از طرفین ضروری است، امکان واکنش سریع وجود داشته باشد. بااینحال، بررسی دقیقتر بازنگریها نشان میدهد که DIAC دامنه وسیعتری از اصلاحات را اجرا کرده است که جایگاه آن را بهعنوان یک مرکز داوری بینالمللی پیشرو تقویت میکند. این اصلاحات فراتر از یکپارچهسازی فناوری بوده و به برخی از دغدغههای اصلی طرفین داوری نیز پرداختهاند:
افزایش شفافیت و مدیریت تعارض منافع: قواعد اصلاحشده DIAC روندهای شفافتر و سختگیرانهتری برای افشای تعارض منافع احتمالی از سوی داوران پیشبینی کردهاند. این امر موجب تقویت اعتماد به بیطرفی هیئت داوری و حفظ سلامت فرایند داوری میشود.
سلب صریح مسئولیت داوران: در شمار تدابیر موجود در قواعد (DIAC) 2022، مسئولیتزدایی مدنی و کیفری به صورت توأمان از داوران است. اتخاذ چنین نگرشی باعث میشود تا داوران فارغ از هرگونه واهمه و عقوبتی فرآیند داوری را انجام دهند. وانگهی، سلب مسئولیت باعث تشویق هرچه بیشتر کنشگران در زمینه انجام فعالیتهای مرتبط با داوری تجاری میشود. همچنین چنین روشی به نوعی از داوران در مقابل طرح ادعاهای واهی نسبت به ایشان محافظت مینماید و محیط داوری را نیز از افشا اطلاعات محرمانه مصون میدارد؛ این مسئله بهویژه در حوزه فعالیتهای تجاری اهمیت بیشتری نیز دارد.
حفظ محرمانگی: با توجه به اهمیت حفاظت از اطلاعات تجاری حساس، اصلاحات DIAC تدابیر قویتری برای حفظ محرمانگی در سراسر فرایند داوری در نظر گرفتهاند. این موضوع بهویژه برای طرفهایی که اختلافات آنها شامل اسرار تجاری یا اطلاعات محرمانه اقتصادی است، اهمیت دارد.
انتخاب مرکز مالی بینالمللی دبی (DIFC) بهعنوان محل داوری پیشفرض و اصلی: این تصمیم راهبردی از سوی DIAC موجب قرار گرفتن آن در بستری معتبر و توسعهیافته از منظر حقوقی شده است. DIFC دارای چهارچوب حقوقی پیشرفتهای است که بهطور خاص برای پاسخگویی به نیازهای تراکنشهای تجاری بینالمللی طراحی شده است. با تعیین DIFC بهعنوان محل پیشفرض داوری، DIAC این مزیت را به طرفین ارائه میدهد که اختلافات خود را در محیطی آشنا و معتبر از حیث حقوقی حلوفصل کنند.
نتیجهگیری: این مقاله به بررسی بازنگریهای اخیر قواعد داوری ACIC و DIAC پرداخته است. اگرچه هر دو نهاد پیشرفتهای فناورانه و روندهای تسریعشده را در قواعد خود لحاظ کردهاند، اما DIAC چهارچوبی منسجمتر و جذابتر در سطح بینالمللی برای داوری تجاری ارائه کرده است. این برتری عمدتاً ناشی از تمرکز DIAC بر شفافیت، مدیریت تعارض منافع، سلب صریح مسئولیت داوران، حفظ محرمانگی و انتخاب DIFC بهعنوان محل داوری پیشفرض است. این ویژگیها منجر به فرایندی کارآمدتر، قابلاعتمادتر و کاربرپسندتر میشود و جایگاه DIAC را بهعنوان گزینهای ترجیحی برای حل اختلافات تجاری بینالمللی تثبیت میکند.
بااینحال، انتظار میرود مراکز داوری، از جمله مرکز داوری اتاق ایران، در روند تدوین قواعد داوری تجاری خود ـ بهویژه در سطح بینالمللی ـ رویکردی روزآمدتر و شفافتر در پیش گیرند تا با ایجاد اطمینانخاطر بیشتر در میان اشخاص، نقش مؤثری را در فرآیند حل اختلاف ایفا کنند. این موضوع نیز جز با مطالعه و بررسی تدابیر اتخاذی از ناحیه سایر مراکز داوری بینالمللی و به دنبال آن، ایجاد اصلاحات لازم در حوزه داوری تجاری بینالمللی حاصل نخواهد شد.
جستاری بر قواعد داوری اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران 1402 و مرکز داوری بینالمللی دبی (DIAC) 2022
خلاصه خبر:
مقدمه: پیچیدگی فزاینده تجارت بینالمللی، مستلزم وجود سازوکارهایی کارآمد و قابلاعتماد برای حلوفصل اختلافات است. داوری تجاری سازمانی بهعنوان جایگزینی مطلوب برای دادرسی سنتی ظهور کرده و مزایای متعددی را ارائه میدهد. از جمله این مزایا میتوان به انعطافپذیری در انتخاب داورانی متخصص با دانش تخصصی در حوزه مربوطه، امکان رسیدگی در یک محل بیطرف و قابلیت حلوفصل سریعتر و بعضاً مقرونبهصرفهتر در مقایسه با نظامهای دادگاهی اشاره کرد. این مقاله بر دو مرکز داوری برجسته در خاورمیانه تمرکز دارد: مرکز داوری اتاق ایران و مرکز داوری بینالمللی دبی. هر دو نهاد اخیراً بازنگریهای قابل توجهی با هدف ارتقا کارآمدی خود در رسیدگی به اختلافات تجاری در قواعد داوری انجام دادهاند. روش: در این جستار تلاش میشود با اتکا به رویکرد توصیفی-تحلیلی، ابتدا جایگاه داوری در سطوح فدرال و محلی امارات متحده عربی تبیین گردد. در ادامه، با بهرهگیری از آشنایی حاصلشده، اصول و تدابیر اساسی در قواعد داوری مرکز داوری اتاق ایران (۱۴۰۲) و مرکز داوری بینالمللی دبی 2022 مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد تا در نهایت، مؤلفههای یک نظام حقوقی متناسب و پویای داوری تجاری شناسایی شود. یافتهها: این پژوهش بررسی میکند که کدامیک از این مراکز داوری توانستهاند به شکل مؤثرتری قابلیتهای خود را با نیازهای در حال تحول تجارت بینالمللی تطبیق دهند. تحلیل تطبیقی بازنگریهای اخیر قواعد داوری در ACIC و DIAC نشان میدهد که هر دو نهاد تمرکز مشترکی بر پذیرش پیشرفتهای فناورانه و تسهیل در روند داوری اضطراری داشتهاند. هر دو مرکز، مقرراتی را برای تسهیل استفاده از ویدئوکنفرانس (داوری مجازی) و تبادل الکترونیکی اسناد در قواعد خود گنجاندهاند که نشاندهنده اهمیت روزافزون فناوری در ارتقا کارآمدی و کاهش هزینههای حلوفصل اختلافات است. افزونبراین، هر دو نهاد روندهای تسریعشدهای برای رسیدگی به درخواستهای داوری اضطراری پیشبینی کردهاند تا در شرایطی که اقدام فوری برای حمایت از منافع یکی از طرفین ضروری است، امکان واکنش سریع وجود داشته باشد. بااینحال، بررسی دقیقتر بازنگریها نشان میدهد که DIAC دامنه وسیعتری از اصلاحات را اجرا کرده است که جایگاه آن را بهعنوان یک مرکز داوری بینالمللی پیشرو تقویت میکند. این اصلاحات فراتر از یکپارچهسازی فناوری بوده و به برخی از دغدغههای اصلی طرفین داوری نیز پرداختهاند:
افزایش شفافیت و مدیریت تعارض منافع: قواعد اصلاحشده DIAC روندهای شفافتر و سختگیرانهتری برای افشای تعارض منافع احتمالی از سوی داوران پیشبینی کردهاند. این امر موجب تقویت اعتماد به بیطرفی هیئت داوری و حفظ سلامت فرایند داوری میشود. سلب صریح مسئولیت داوران: در شمار تدابیر موجود در قواعد (DIAC) 2022، مسئولیتزدایی مدنی و کیفری به صورت توأمان از داوران است. اتخاذ چنین نگرشی باعث میشود تا داوران فارغ از هرگونه واهمه و عقوبتی فرآیند داوری را انجام دهند. وانگهی، سلب مسئولیت باعث تشویق هرچه بیشتر کنشگران در زمینه انجام فعالیتهای مرتبط با داوری تجاری میشود. همچنین چنین روشی به نوعی از داوران در مقابل طرح ادعاهای واهی نسبت به ایشان محافظت مینماید و محیط داوری را نیز از افشا اطلاعات محرمانه مصون میدارد؛ این مسئله بهویژه در حوزه فعالیتهای تجاری اهمیت بیشتری نیز دارد. حفظ محرمانگی: با توجه به اهمیت حفاظت از اطلاعات تجاری حساس، اصلاحات DIAC تدابیر قویتری برای حفظ محرمانگی در سراسر فرایند داوری در نظر گرفتهاند. این موضوع بهویژه برای طرفهایی که اختلافات آنها شامل اسرار تجاری یا اطلاعات محرمانه اقتصادی است، اهمیت دارد. انتخاب مرکز مالی بینالمللی دبی (DIFC) بهعنوان محل داوری پیشفرض و اصلی: این تصمیم راهبردی از سوی DIAC موجب قرار گرفتن آن در بستری معتبر و توسعهیافته از منظر حقوقی شده است. DIFC دارای چهارچوب حقوقی پیشرفتهای است که بهطور خاص برای پاسخگویی به نیازهای تراکنشهای تجاری بینالمللی طراحی شده است. با تعیین DIFC بهعنوان محل پیشفرض داوری، DIAC این مزیت را به طرفین ارائه میدهد که اختلافات خود را در محیطی آشنا و معتبر از حیث حقوقی حلوفصل کنند.
نتیجهگیری: این مقاله به بررسی بازنگریهای اخیر قواعد داوری ACIC و DIAC پرداخته است. اگرچه هر دو نهاد پیشرفتهای فناورانه و روندهای تسریعشده را در قواعد خود لحاظ کردهاند، اما DIAC چهارچوبی منسجمتر و جذابتر در سطح بینالمللی برای داوری تجاری ارائه کرده است. این برتری عمدتاً ناشی از تمرکز DIAC بر شفافیت، مدیریت تعارض منافع، سلب صریح مسئولیت داوران، حفظ محرمانگی و انتخاب DIFC بهعنوان محل داوری پیشفرض است. این ویژگیها منجر به فرایندی کارآمدتر، قابلاعتمادتر و کاربرپسندتر میشود و جایگاه DIAC را بهعنوان گزینهای ترجیحی برای حل اختلافات تجاری بینالمللی تثبیت میکند. بااینحال، انتظار میرود مراکز داوری، از جمله مرکز داوری اتاق ایران، در روند تدوین قواعد داوری تجاری خود ـ بهویژه در سطح بینالمللی ـ رویکردی روزآمدتر و شفافتر در پیش گیرند تا با ایجاد اطمینانخاطر بیشتر در میان اشخاص، نقش مؤثری را در فرآیند حل اختلاف ایفا کنند. این موضوع نیز جز با مطالعه و بررسی تدابیر اتخاذی از ناحیه سایر مراکز داوری بینالمللی و به دنبال آن، ایجاد اصلاحات لازم در حوزه داوری تجاری بینالمللی حاصل نخواهد شد.
مشروح خبر:
مشکات, سید مصطفی . (1404). جستاری بر قواعد داوری اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران 1402 و مرکز داوری بینالمللی دبی (DIAC) 2022. مطالعات حقوقی, 17(2), 141-180. doi: 10.22099/jls.2024.49877.5138
مشکات, سید مصطفی . "جستاری بر قواعد داوری اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران 1402 و مرکز داوری بینالمللی دبی (DIAC) 2022", مطالعات حقوقی, 17, 2, 1404, 141-180. doi: 10.22099/jls.2024.49877.5138
مشکات, سید مصطفی. (1404). 'جستاری بر قواعد داوری اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران 1402 و مرکز داوری بینالمللی دبی (DIAC) 2022', مطالعات حقوقی, 17(2), pp. 141-180. doi: 10.22099/jls.2024.49877.5138
سید مصطفی مشکات, "جستاری بر قواعد داوری اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران 1402 و مرکز داوری بینالمللی دبی (DIAC) 2022," مطالعات حقوقی, 17 2 (1404): 141-180, doi: 10.22099/jls.2024.49877.5138
مشکات, سید مصطفی. جستاری بر قواعد داوری اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران 1402 و مرکز داوری بینالمللی دبی (DIAC) 2022. مطالعات حقوقی, 1404; 17(2): 141-180. doi: 10.22099/jls.2024.49877.5138