امکانسنجی و آثار مهندسی نظام حقوقی با رویکرد حقوق خصوصی
مقدمه: حقوقدانان از استمرار بخشیدن به توصیف و تحلیل تأثیر و تأثر پدیدههای اجتماعی و آثار حقوقی وقایع حقوقی در معنای اعم غافل شدهاند و هیچگاه به شیوه محاسبه و ارزیابی آثار ایقاعهای تقنینی، اداری و قضایی و تمهید ابزارهای لازم برای تأثیرگذاری بر فضای اجتماعی، توجه نکردهاند. حال این که در چنین شرایطی که حقوقدانان همچنان به مطالعه قواعد کهن و حتی مطالعه سایر نظامهای حقوقی مشغول هستند و تلاش برای حفظ پیشرو بودن نظامهای حقوقی را دارند، احساس رضایتمندی از عالم حقوق و کارایی آن، بیشازپیش کمرنگتر میشود؛ بهطوریکه علمای اقتصاد نیز برای ارزیابی و تحولآفرینی، روی به تحلیل اقتصادی حقوق آوردهاند. از سوی دیگر مهندسی اجتماعی نیز متولد و آرمان اتوپیا (آرمانشهر) را وعده میدهد و به رقابت با حقوق برخاسته است.
وانگهی در کنار افزایش روزافزون شمار دعاوی در مراجع قضایی، اطاله دادرسیها و نیاز به آمارگیری از توزیع عدالت به جای آمارگیری از شمار پروندهها، جمعیت بالای محکومان کیفری و 
زندانیان، هزینههای بالای دادرسی، محدود بودن کارایی نهاد اعسار و وکالت معاضدتی، کاهش مراجعه به وکیل دادگستری، کاهش تنظیم سند رسمی، گسسته شدن ارتباط دوسویه میان نظام حقوقی و تقویت هنجارها، تضعیف شدن نهاد خانواده و افزوده شدن پیدرپی بر مسئولیتها و هزینههای دولت از اهم مسائل پیشروی نظام حقوقی بودند. بدین روی، تمهید نظریه عمومی و ابزار برای حل مسائل پیشروی نظام حقوقی بهعنوان یک راهحل جامع و مانع و تلاش برای توسعه حقوق خصوصی و مضیقتر کردن قلمروی حقوق جزا، از مهمترین اهداف این تحقیق بودند؛ بدین ترتیب برآنیم، با توجه به این که پدیدههای اجتماعی ابعاد مختلفی دارند و هر لایهای از آنهادر عین حال موضوع یکی از علوم منشق از فلسفه و احاطه شده توسط گروهی از قواعد حقوقی هستند، بدین مسئله بپردازیم که برای رصد و صیانت از وجود روال طبیعی در آنهاچگونه میتوانیم به شیوه مهندسی برای تبیین مفاهیم بنیادین حقوقی چون ماهیت خود روال طبیعی (عدالت) ورود کرده و بر پایه مفاهیم حقوقی و مفاهیم حاصل از علوم دیگر اعم از روانشناسی، اقتصاد، اطلاعات و فناوری اطلاعات، مطالعات فرهنگی، مهندسی اجتماعی و استراتژیهای قدرت و جنگ نرم اجتماعی، نظریهای عمومی برای تبیین و صیانت از روال طبیعی در پدیدههای اجتماعی ارائه کنیم و دریابیم که چگونه از علم حاصل از این نظریه میتوان برای درک هندسه فضای پیرامون روابط و موضوع اختلاف و فراهم کردن معادله محاسبه وضعیت توزیع روال طبیعی (عدالت) و مهندسی آثار ایقاعهای تقنینی، قضایی و اداری بهمنظور مواجهه با مسائل مزبور کمک گرفت؟
روشها: فرضیه این بود که با تحلیل و توصیف صورتهای مختلف منازعات اجتماعی بهوسیله علوم مرتبط میتوان آنها را به شیوه مهندسی، تحلیل کرد و با شناخت صورتهای مختلف منازعات اجتماعی و تکمیل نظام دادرسی و تمهید ابزارهای جدید برای تنظیمگری میتوان گستره عدالت را مهندسی کرد. پس به شیوه توصیفی، تحلیلی، تطبیقی و شیوه ابتکاری مهندسی، راهحل، مورد پژوهش بنیادین قرار گرفت.
یافتهها: حکایت از این دارند از آنجایی که فرهنگ از تضارب فلسفه و تمدن، شکل گرفته و بنیانها نظام حقوقی در جامعه را تعیین میکند، اعمال نظام حقوقی نیز با تقویت هنجارهای فرهنگی، همبستگی دارد. در این میان نظام حقوقی اسلامی، بر این فلسفه استوار است که نصیب عادلانه تشریع شده در خصوص مقاصد شریعت را که همان بنیانهای کلی نظام حقوقی اسلامی است، به ازای هر شخص بر قرار نگه دارد و مطابق اصل 156 قانون اساسی در صورت تضییع و یا انکار حق بر آمده از عدالت موصوف، به باز توزیع آن بپردازد. در راستای حل مسائل پیش روی نظام حقوقی، همانگونه که رجوع به کارشناسی موجه است، بر پایه فلسفه حقوق اسلامی تبیین شده، از یافتههای دیگر علوم برای طراحی نظریه و معادله ریاضی عدالت، بهصورت یک تابع چند هدفه که امکان بارگذاری بر روی هوش مصنوعی را دارد، بهمنظور تمهید معیار مهندسی تقنین، مقررات گذاری و تفسیر قوانین و مقررات، بهره گرفته و تبیین شد که بر مبنای علومی چون نظریه بازیها و تحلیل اقتصادی با رویکرد رفتاری، میتوان انتخابها را نیز در هندسه دعاوی (محیط بازی) مهندسی کرد.
نتیجهگیری: بنابراین اندیشه مهندسی نظام حقوقی با رویکرد حقوق خصوصی بر حسب تبیین دگرگونه از مفهوم جرم با ابزارهای خودش، بهمنظور صیانت و توزیع عدالت ارائه شد و میتواند به مهندسی پیشینی، میان جبههای و پسینی رفتارها و پیامدهای آنها نیز بپردازد.
امکانسنجی و آثار مهندسی نظام حقوقی با رویکرد حقوق خصوصی
خلاصه خبر:
چکیده مقدمه: حقوقدانان از استمرار بخشیدن به توصیف و تحلیل تأثیر و تأثر پدیدههای اجتماعی و آثار حقوقی وقایع حقوقی در معنای اعم غافل شدهاند و هیچگاه به شیوه محاسبه و ارزیابی آثار ایقاعهای تقنینی، اداری و قضایی و تمهید ابزارهای لازم برای تأثیرگذاری بر فضای اجتماعی، توجه نکردهاند. حال این که در چنین شرایطی که حقوقدانان همچنان به مطالعه قواعد کهن و حتی مطالعه سایر نظامهای حقوقی مشغول هستند و تلاش برای حفظ پیشرو بودن نظامهای حقوقی را دارند، احساس رضایتمندی از عالم حقوق و کارایی آن، بیشازپیش کمرنگتر میشود؛ بهطوریکه علمای اقتصاد نیز برای ارزیابی و تحولآفرینی، روی به تحلیل اقتصادی حقوق آوردهاند. از سوی دیگر مهندسی اجتماعی نیز متولد و آرمان اتوپیا (آرمانشهر) را وعده میدهد و به رقابت با حقوق برخاسته است. وانگهی در کنار افزایش روزافزون شمار دعاوی در مراجع قضایی، اطاله دادرسیها و نیاز به آمارگیری از توزیع عدالت به جای آمارگیری از شمار پروندهها، جمعیت بالای محکومان کیفری و زندانیان، هزینههای بالای دادرسی، محدود بودن کارایی نهاد اعسار و وکالت معاضدتی، کاهش مراجعه به وکیل دادگستری، کاهش تنظیم سند رسمی، گسسته شدن ارتباط دوسویه میان نظام حقوقی و تقویت هنجارها، تضعیف شدن نهاد خانواده و افزوده شدن پیدرپی بر مسئولیتها و هزینههای دولت از اهم مسائل پیشروی نظام حقوقی بودند. بدین روی، تمهید نظریه عمومی و ابزار برای حل مسائل پیشروی نظام حقوقی بهعنوان یک راهحل جامع و مانع و تلاش برای توسعه حقوق خصوصی و مضیقتر کردن قلمروی حقوق جزا، از مهمترین اهداف این تحقیق بودند؛ بدین ترتیب برآنیم، با توجه به این که پدیدههای اجتماعی ابعاد مختلفی دارند و هر لایهای از آنهادر عین حال موضوع یکی از علوم منشق از فلسفه و احاطه شده توسط گروهی از قواعد حقوقی هستند، بدین مسئله بپردازیم که برای رصد و صیانت از وجود روال طبیعی در آنهاچگونه میتوانیم به شیوه مهندسی برای تبیین مفاهیم بنیادین حقوقی چون ماهیت خود روال طبیعی (عدالت) ورود کرده و بر پایه مفاهیم حقوقی و مفاهیم حاصل از علوم دیگر اعم از روانشناسی، اقتصاد، اطلاعات و فناوری اطلاعات، مطالعات فرهنگی، مهندسی اجتماعی و استراتژیهای قدرت و جنگ نرم اجتماعی، نظریهای عمومی برای تبیین و صیانت از روال طبیعی در پدیدههای اجتماعی ارائه کنیم و دریابیم که چگونه از علم حاصل از این نظریه میتوان برای درک هندسه فضای پیرامون روابط و موضوع اختلاف و فراهم کردن معادله محاسبه وضعیت توزیع روال طبیعی (عدالت) و مهندسی آثار ایقاعهای تقنینی، قضایی و اداری بهمنظور مواجهه با مسائل مزبور کمک گرفت؟ روشها: فرضیه این بود که با تحلیل و توصیف صورتهای مختلف منازعات اجتماعی بهوسیله علوم مرتبط میتوان آنها را به شیوه مهندسی، تحلیل کرد و با شناخت صورتهای مختلف منازعات اجتماعی و تکمیل نظام دادرسی و تمهید ابزارهای جدید برای تنظیمگری میتوان گستره عدالت را مهندسی کرد. پس به شیوه توصیفی، تحلیلی، تطبیقی و شیوه ابتکاری مهندسی، راهحل، مورد پژوهش بنیادین قرار گرفت. یافتهها: حکایت از این دارند از آنجایی که فرهنگ از تضارب فلسفه و تمدن، شکل گرفته و بنیانها نظام حقوقی در جامعه را تعیین میکند، اعمال نظام حقوقی نیز با تقویت هنجارهای فرهنگی، همبستگی دارد. در این میان نظام حقوقی اسلامی، بر این فلسفه استوار است که نصیب عادلانه تشریع شده در خصوص مقاصد شریعت را که همان بنیانهای کلی نظام حقوقی اسلامی است، به ازای هر شخص بر قرار نگه دارد و مطابق اصل 156 قانون اساسی در صورت تضییع و یا انکار حق بر آمده از عدالت موصوف، به باز توزیع آن بپردازد. در راستای حل مسائل پیش روی نظام حقوقی، همانگونه که رجوع به کارشناسی موجه است، بر پایه فلسفه حقوق اسلامی تبیین شده، از یافتههای دیگر علوم برای طراحی نظریه و معادله ریاضی عدالت، بهصورت یک تابع چند هدفه که امکان بارگذاری بر روی هوش مصنوعی را دارد، بهمنظور تمهید معیار مهندسی تقنین، مقررات گذاری و تفسیر قوانین و مقررات، بهره گرفته و تبیین شد که بر مبنای علومی چون نظریه بازیها و تحلیل اقتصادی با رویکرد رفتاری، میتوان انتخابها را نیز در هندسه دعاوی (محیط بازی) مهندسی کرد. نتیجهگیری: بنابراین اندیشه مهندسی نظام حقوقی با رویکرد حقوق خصوصی بر حسب تبیین دگرگونه از مفهوم جرم با ابزارهای خودش، بهمنظور صیانت و توزیع عدالت ارائه شد و میتواند به مهندسی پیشینی، میان جبههای و پسینی رفتارها و پیامدهای آنها نیز بپردازد.
مشروح خبر:
Abdul Fattah, E. & Rahiminejad, I. (2002). What is crime and what are the criteria for criminalization?، Judicial Law, 66(41(, 135-160]in Persian[.
Asgharpour, M. J. (2009). Multi-criteria decision makin. Tehran: University of Tehran,]in Persian[.
Arjamandsiahpoush, I. (2010). Sociology of law. Tehran: Jamehshenasan ]in Persian[.
Abdoli, the hero. (2014). Game theory and its applications. Tehran: Side ]in Persian[.
Altman, M. (2019). behavioral economy. Translator: Mohsen, Renani. Tehran: Avand Danesh ]in Persian[.
Asghari, N. (2019). The effect of games on each other in game theory, Dissertation for receiving a doctorate degree in Mathematics (Analysis), University of Semnan, supervisor: Ishaghi, Majid and Ghaffari Ali ]in Persian[.
Akrami, Z. & Hatami, A. A. (2020). Dismissal from the convicted and deviations of the proceedings in the mirror of the law on the manner of execution of financial convictions. Legal Studies, 12(2), p 59-100 [in Persian].
Bashiri, M. & Hosseinijo, S. A. (2009). Industrial systems design. Tehran: Shahid University ]in Persian[.
Badini, H. & Ishraghi Armani, M. (2011). Predicting the behavior of parties to contracts and disputes based on game theory, Comparative Law Studies, 2(1), 25-50 ]in Persian[.
Cohen, M. (2019). history of philosophy. Translator: Shafghati, Mehdi. Tehran: Avand Danesh ]in Persian[.
Dadger, Y. (2008). Dimensions and performance of game theory in different disciplines, Legal Research, 11(47), 101-137 ]in Persian[.
Fadaei, Gh. (1997). The importance and role of information in decision making. Tehran: Majlis Research Center, report No 3701188 ]in Persian[.
Farhangi, A. A., Ahmadzadeh Kermani, R. (2007). Mental operations, language and the structure of consciousness. Journal of Cultural and Communication Studies, 3(8), 1-16 ]in Persian[.
Hashemi, S. M. (2014). Fundamental rights of the Islamic Republic of Iran. Vol 2, Tehran: Mizan ]in Persian[.
Habibi, B. & Habibi, Sh. (2014). Analyzing the theory of civil litigation games with emphasis on cooperative litigation game. Studies in Contemporary Comparative Law, 6(11), 167-193.
Hikmatnia, M. (2014). Fundamental rules in law and the methodology of their verification and development, Islamic Law, 11(42), 7-37 ]in Persian[.
Hull, W. & Gray, S. (2019). Information analysis - how to think in complex environments. Tehran: Educational and Research Institute of Defense Industries, Future Research Center of Defense Science and Technology ]in Persian[.
Jalaipour, H. (2010). Iran is modern. Iranian Journal of Sociology, 11(1), 22-48 (in Persian).
Katouzian, N. (2014). General rules of contracts, Vol. 1, Tehran: Sahami Publishing ]in Persian[.
Katouzian, N. (2014). Moin contracts of the advanced period, vol. 1, Tehran: Sohami Publishing ]in Persian[.
Kreinovich, V., Kohout, L. & Kim, E. (2011). Square root of ‘not’: a major difference between fuzzy and quantum logics. International Journal of General Systems, 40(1), 111-127.
Katouzian, N. (2015). General Rules of Contracts, Vol. 5, Tehran, Sahami Publishing ]in Persian[.
Karimi, A., Ayen, A. & Shirvani, K. (2017). The general theory of justice in the science of law. Tehran: Judge ]in Persian[.
Katouzian, N. (2021). Philosophy of Law. Vol 3, Tehran: Ganj Danesh ]in Persian[.
lisa, M J.Lee. (2022). How many organs are in the human body?: https://www.livescience.com/how-many-organs-in-human-body.html
McManaman, L. J. (1958). Social engineering: The legal philosophy of Roscoe Pound, John's L. Rev., 33, 1.
Mohseni, H. (2007). Civil justice system. Private Law Studies, 38(1), 81-116 ]in Persian[.
Mohaghegh Damad, S. M. (2015). Rules of jurisprudence-civil sector. Tehran: Islamic Sciences Publishing Center ]in Persian[.
Moradi, W., Tayibi-Jebeli, M. & Heydari, M. A. (2016). Jurisprudence and legal analysis of psychological operations. Research Journal of Islamic Law, 17(2), 149-173 ]in Persian[.
Matnuh, H. (2017). Law as a Tool of Social Engineering. Paper presented at the 1st International Conference on Social Sciences Education-"Multicultural Transformation in Education, Social Sciences and Wetland Environment"(ICSSE 2017).
Mohaghegh Damad, M. & Kikhaifarzaneh, M. A. (2019). Reason in the basics of economic analysis of law compared to Islamic law (based on the ideas of Allameh Tabatabai (RA)), Fiqh and Fundamentals of Islamic Law, 52(1), 183 - 203 ]in Persian[.
Mirhosseini, Vahid. (2020). Investigating the role of direct and indirect factors of the sense of judicial justice in promoting public security in the Islamic Republic of Iran, National Security Journal, 10(37), 151-175 ]in Persian[.
Namazi, H. & Lashkari, A. (2012). balance and justice approaches; Digging into the approach of Shahid Sadr and Shahid Motahari to balance, Marafet Islamic Economy, 3(2), 122-97 ]in Persian[.
Nemati, Mohammad. (2017). Reviewing and criticizing the book "John Rawls' Theory of Justice" with an emphasis on the definition of justice, Critical Research Journal of Humanities Texts and Programs, Research Institute of Humanities and Cultural Studies, 17(3), 103-122 ]in Persian[.
Poisson, Siméon-Denis. (2013). Researches into the Probabilities of Judgements in Criminal and Civil Cases Oscar Sheynin, Trans.). Paris: NG-Verlag (Viatcheslav Demidov Inhaber).
Ross, Sh. (2003). An introduction to statistics and probability. Translator: Majid, Asadi; Georgia, Boghronia. Mashhad: Ferdowsi University of Mashhad ]in Persian[.
Nasr, S. (2008). mental war. Translator: Haqit Kashani, Mahmoud. Tehran: Soroush (in Persian).
Ross, Sh. (2006). Basics of probability. Translator: Parsian, Ahmed; Hamdani, Ali. Isfahan: Sheikh Baha'I ]in Persian[.
Rezaei, I. & Shahnazari, J. (2017). Investigation and analysis of the relationship between man and nature in Mulla Sadra's philosophy, philosophical-theological researches, 199(3), 5-24 (in Persian).
Salvatore, D. (2021). Theory and issues of microeconomics. Translator: Arbab, Hamidreza. Tehran: Nashrani ]in Persian[.
Sciama, DW. (1961). On the Interpretation of the Einstein‐Schrödinger Unified Field Theory, Journal of Mathematical Physics, 2(4), 472-477.
Shahid Thani, Z. bin A. (2001). Argumentative jurisprudence (translation of Tahrir al-Rawzah fi Sharh al-Lamaa). Qom: Kitab Taha ]in Persian[.
Schmitt, I., Nürnberger, A., and Lehrack, S. (2009). On the relation between fuzzy and quantum logic, Views on Fuzzy Sets and Systems from Different Perspectives , 417-438: Springer.
Shakuri Katigeri, A. (2010). Fuzzy probability, thesis for obtaining a master's degree, Khwaja Nasreddin Tusi University of Technology, Supervisor: Hashemi Perst, Moqtadi and Hashem Parvaneh Meshya ]in Persian[.
Sabahi, F. (2013). Theory of logic and imprecise reasoning based on extended fuzzy logic: with an applied approach to judicial and medical decision-making, Dissertation for Doctorate Degree, Ferdowsi University of Mashhad, Supervisor: Akbarzadeh Totunchi, Mohammad Reza ]in Persian[.
Shahbazinia, M. & Hemti, Mojtabi and Javan, Sadiqeh. (2019). Evaluating access to justice in Iran's civil justice system, private law studies, No. 3, p 463-482 ]in Persian[.
Safari, N. (2021). An introduction to the American civil justice system. Maragheh: Maragheh University ]in Persian[.
Taliban, M. R. (2018). Sociology, social engineering and revolution. Tehran: Imam Khomeini Research Institute (RA) ]in Persian[.
Taheri, Z., Hashemian Far, S. A. & Nematullahi, Z. (2016). Sociology of security and sense of security. Tehran: Jamehshenasan ]in Persian[.
Timuri, A., Renani, M. & Mohammadi, A. Hamid. (2017). Criticism of rational choice from the perspective of competing approaches: behavioral economics, laboratory and brain sciences, Iran's Economic Research Journal, 22(73), 1-43 ]in Persian[.
Tabatabai, M. & Hossein, Motahari, M. (No date). Principles of realism philosophy and method. Volume 1, Tehran: Sadra ]in Persian[.
Villa, A. (2010). Forensic psychology. Translator: Kaynia, Mahdi, Vol 1, Tehran: Majd Scientific and Cultural Assembly ]in Persian[.
Vizhe, M.R. (2011). Legal security as a condition for realizing judicial security, Strategy, No 58, p 95-130 ]in Persian[.
Velayati, A. A. (2014). Islamic culture and civilization. Qom: Maarif Publishing ]in Persian[.
Zulfaqari, M. (2012). psychological operations; Information warfare and strategic deception. Tehran: Imam Sadiq University (AS) ]in Persian[.
طاهری, محمد , کریمی, عباس و عباسلو, بختیار . (1404). امکانسنجی و آثار مهندسی نظام حقوقی با رویکرد حقوق خصوصی. مطالعات حقوقی, 17(2), 1-36. doi: 10.22099/jls.2023.48363.5008
طاهری, محمد , , کریمی, عباس , و عباسلو, بختیار . "امکانسنجی و آثار مهندسی نظام حقوقی با رویکرد حقوق خصوصی", مطالعات حقوقی, 17, 2, 1404, 1-36. doi: 10.22099/jls.2023.48363.5008
طاهری, محمد, کریمی, عباس, عباسلو, بختیار. (1404). 'امکانسنجی و آثار مهندسی نظام حقوقی با رویکرد حقوق خصوصی', مطالعات حقوقی, 17(2), pp. 1-36. doi: 10.22099/jls.2023.48363.5008
محمد طاهری , عباس کریمی و بختیار عباسلو, "امکانسنجی و آثار مهندسی نظام حقوقی با رویکرد حقوق خصوصی," مطالعات حقوقی, 17 2 (1404): 1-36, doi: 10.22099/jls.2023.48363.5008
طاهری, محمد, کریمی, عباس, عباسلو, بختیار. امکانسنجی و آثار مهندسی نظام حقوقی با رویکرد حقوق خصوصی. مطالعات حقوقی, 1404; 17(2): 1-36. doi: 10.22099/jls.2023.48363.5008