بازدارندگی ضعیف قوانین و ناهماهنگی دستگاهها، چالشهای اصلی در مدیریت سقط جنین/فضای مجازی حیاط خلوت فروشندگان داروهای سقط
به طور کلی سقط جنین، یکی از حساسترین و چندوجهیترین موضوعات در اجرای «قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت» است؛ مسئلهای که در مرز میان پزشکی، قانون، اخلاق و فرهنگ عمومی جامعه قرار دارد. با وجود گذشت چند سال از تصویب این قانون، کارشناسان معتقدند بازدارندگی ضعیف مقررات، روزآمد نبودن ضوابط سقط قانونی و کمتوجهی به نقش فرهنگسازی و رسانه، موجب شده تا اجرای قانون با چالشهای متعددی روبهرو شود.
در همین راستا بر آن شد که با همکاری نمایندگانی از دادگستری تهران، پزشکی قانون و وزارت بهداشت در میزگردی تخصصی ابعاد مختلف این موضوع از منظر قضایی، حقوقی، پزشکی و اجرایی را بررسی کند کارشناسان حاضر در نشست تأکید کردند که اجرای مؤثر قانون و جلوگیری از سقط های غیرقانونی تنها با هماهنگی میان دستگاههای متولی، اصلاح و بهروزرسانی مقررات، و ارتقای آگاهی عمومی از طریق رسانهها امکانپذیر است. آنان نقش رسانهها را در اصلاح نگرش جامعه نسبت به سقط جنین، تبیین مبانی فقهی و پزشکی موضوع و کاهش گرایش به مسیرهای غیرقانونی تعیینکننده دانستند.
رضا سعیدی سرپرست مرکز جوانی جمعیت وزارت بهداشت و درمان در میزگردی تخصصی که توسط با موضوع بررسی عوامل موثر بر سقط جنین و راهکارهای پیشگیری از سقط برگزار شد گفت: بر اساس آمارهای جهانی، تقریبا ۵۰ درصد از بارداریها به سقط منجر میشوند و بسیاری از این سقطها در هفتههای اول اتفاق میافتد به طوری که خود مادر نیز از آن بیاطلاع میماند و برای این نوع از سقطها نمیتوان کاری انجام داد.
وی در ادامه با اشاره به تقسیمبندی سقطها بیان کرد: سقطهای عمدی، غیرعمدی، درمانی و انتخابی چهار نوع سقطی هستند که اتفاق میافتند و قانون جوانی جمعیت برای کاهش سقطهای خودبهخودی و ناخواسته تکالیف مشخصی تعیین کرده است.
سعیدی ادامه داد: سقطهای عمدی به خواست مادر انجام میشود و سقطهای غیرعمدی یا ناخواسته معمولا بدون دخالت مادر رخ میدهند، سقطهای درمانی با مجوز قضایی و در موارد خطر برای مادر یا جنین صورت میگیرد و سقطهای انتخابی نیز عمدتا در درمانهای ناباروری و برای کاهش تعداد جنینهای کاشتهشده کاربرد دارند.
سرپرست مرکز جوانی جمعیت وزارت بهداشت عوامل موثر در سقطهای خودبهخودی را متنوع دانست و افزود: سن مادر، بیماریهای ژنتیک، اختلالات هورمونی مانند کمکاری تیروئید، دیابت، عفونتها، مشکلات ساختاری رحم، سوءتغذیه و مصرف داروها به عنوان مهمترین دلایل بروز سقطهای ناخواسته شناخته میشوند.
وی افزود: برای کاهش این آمار، سه دسته اقدام آموزشی، آزمایشی و فرهنگسازی در دست اجرا است که شامل ترویج سبک زندگی سالم، آموزشهای قبل و بعد از ازدواج و غربالگری مادران از نظر بیماریهایی مانند دیابت میشود. باید توجه داشت که در مواردی عفونتهای ناشی از حیوانات خانگی مانند گربه نیز میتواند منجر به سقط شود که در برنامههای آموزشی به آن پرداخته میشود.
سعید اظهار کرد: یکی از عوامل سقط جنین غیرعمد که عموماً در آزمایشات دوران بارداری خود را نشان میدهد، کمبود مواد مغذی است که قابل توجه و درمان بوده و برای جلوگیری از این نوع سوء تغذیه فرهنگسازیهای لازم باید شکل بگیرد.
وی به دیگر عوامل سقطهای خود به خودی اشاره و بیان کرد: بالا بودن بیش از حد سن ازدواج از جمله عواملی است که به عنوان تهدید جنین به شمار میرود؛ بالا رفتن سن و نزدیک شدن خانمها به محدوده سنی ۲۶ سال در ازدواج سبب میشود تا زمان تولد اولین فرزند حدود ۴ سال و نیم بعد شکل گرفته و بدین ترتیب میانگین سنی در هنگام بارداری بین ۳۰ تا ۳۲ سال باشد.
سعیدی بالا بودن سن فرزندآوری را یک خطر جدی خواند و تصریح کرد: سن بالا به لحاظ پزشکی ریسک فرزندآوری را بالا میبرد و ممکن است زمینه سقط را فراهم کند، در اینجا بحث فرهنگسازی و فراهم کردن برخی مشوقها، جوایز و وامهایی که برای ازدواج داده میشود میتواند اثرگذار باشد.
سعیدی در ادامه به دلایل سقط عمدی جنین اشاره و بیان کرد: طبق یک مطالعه که در سال ۹۸ از ۲۰ هزار خانم و در میان جمعیت شهری ۱۰ استان کشور انجام شده، مهمترین دلیل سقط جنین عمدی نخواستن فرزند و بارداری ناخواسته بوده است. همچنین مسائل مالی، زمان نامناسب بارداری و فرزندآوری، نقایص جنینی، مشکلات جسمی مادر، بارداری ضمن عقد، ترس از دست دادن شغل از دیگر موارد سقط جنین عمدی بوده است.
سرپرست مرکز جوانی جمعیت وزارت بهداشت و درمان به سامانه باربری سالم اشاره و تاکید کرد: بررسیهای این سامانه حاکی از این امر است که در شش ماهه ابتدایی ۱۴۰۴ حدود ۳۶ هزار و هشتصد و نوزده سقط جنین ثبت شده که از این میزان تنها ۶۳۶ مورد در بیمارستان انجام شده است.
وی به مکان سقط جنینها و دشواری بررسی آن اشاره و تصریح کرد: طبق یک مطالعه علمی که در سال ۹۸ انجام شده است، بین ۶۳ تا ۷۳ درصد از موارد سقط در منزل انجام شده، ۳۰ در صد سقطها در مراکز سرپایی غیررسمی و تنها ۵ درصد در بیمارستانها اتفاق افتاده است.
سعیدی اظهار کرد: سقط جنین در ۵۸ درصد موارد با داروهای شیمیایی و در ۱۴ درصد نیز توسط داروهای گیاهی انجام شده است. کورتاژ نیز ۱۹ درصد و دستکاری و سایر اقدامات نیز ۶ درصد انجام شده است.
برخورد با سقط جنین عمدی به دلایل پنهانی انجام شدنش بسیار سخت است.
سعیدی، گفت: ۲۸ هزار و ۶۰۰ مورد از حدود ۳۷ هزار سقط ثبت شده در شش ماه اول سال جاری خود به خودی و تنها هزار و ۱۰۰ مورد عمدی بوده است.
وی با بیان اینکه ۳۲۴ مورد از این تعداد مربوط به سقط مکرر بوده است گفت: پنج هزار مورد از این تعداد سقط نیز قانونی بوده است، پزشک قانونی در سالهای اخیر به طور متوسط به حدود ۱۰ تا ۱۲ هزار سقط در سال مجوز داده است.