نشست بررسی ابعاد حقوقی جنگ رژیم صهیونیستی علیه غزه؛ جهان نظاره‌گر سلاخی حقوق بشر

مشروح خبر:

۱۵ مهر ۱۴۰۴ دومین سالگرد جنگ رژیم صهیونیستی علیه غزه است؛ جنگی که ریشه در تاریخ ۸ دهه‌ای آپارتاید و اشغالگری رژیم صهیونیستی در فلسطین و کارنامه‌ سیاه و ننگین از جنایت‌های بی‌شمار، کم‌سابقه و تکان‌دهنده رژیم صهیونیستی علیه مردم و کشور فلسطین با همدستی و حمایت کشور‌های غربی دارد.

جنگ رژیم صهیونیستی علیه غزه در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ (۱۵ مهر ۱۴۰۲) در حالی آغاز شد که این باریکه از ۱۵ سال پیش از این تاریخ، تحت محاصره رژیم صهیونیستی قرار داشته و جهان از آن به‌عنوان بزرگ‌ترین زندان روباز یاد می‌کرد.

از زمان آغاز جنگ یادشده تاکنون ۶۷ هزار و ۱۶۰ نفر از ساکنان به شهادت رسیده و ۱۶۹ هزار و ۶۷۹ مجروح شده‌اند؛ آمار‌های تکان‌دهنده‌ای از شمار نوزادان، کودکان، زنان، سالمندان شهید، مرگ‌ومیر‌ها بر اثر سوءتغذیه، شمار افراد ازجمله کودکان قطع عضو‌شده، شمار دانش‌آموزان و دانشجویان شهید، شمار خانه‌ها، مدرسه‌ها، مسجدها، دانشگاه‌ها، بیمارستان‌ها، اماکن تاریخی و باستانی، شمار خبرنگاران شهید، ... وجود دارد.

این آمار‌ها اگرچه جنایت‌های گسترده روی داده علیه غزه در ۲ سال جنگ مستمر و بی‌وقفه رژیم صهیونیستی را به اعداد تقلیل می‌دهند، در عین حال، می‌توانند ابعاد این جنایت را با مقیاسی ملموس و محسوس برای همگان آشکار کنند.

غزه اکنون و ۲ سال پس از آغاز جنگ با لقب‌های متفاوتی معرفی می‌شود: گورستان کودکان، گورستان خبرنگاران، ... و در یک کلام گورستان حقوق بشر.

در همین رابطه نشستی برای بررسی ابعاد حقوق بشری و حقوق بشردوستانه جنایت‌های تحمیل‌شده بر غزه با حضور امیرحسین محبعلی، معاون پژوهشی پژوهشگاه قوه قضاییه و علی مسعودیان، پژوهشگر حقوق بین‌الملل و مشاور سابق امور بین‌الملل جمعیت هلال احمر ایران در خبرگزاری میزان برگزار شد.

محبعلی، معاون پژوهشی پژوهشگاه قوه قضاییه در ابتدای این نشست با اشاره به اینکه نقض‌های متعدد حقوق بین‌الملل علیه فلسطین توسط رژیم صهیونیستی پیشینه تاریخی دارد، گفت: اقدام‌های ناقض حقوق بین‌الملل رژیم صهیونیستی که اکنون در غزه و کرانه باختری جریان دارد، باید در ۳ بازه زمانی مورد توجه قرار بگیرد؛ نخستین بازه زمانی را باید در تاریخ پیش از عملیات طوفان‌الاقصی در نظر گرفت، زمانی که رژیم صهیونیستی به‌عنوان قدرت اشغالگر تکالیف و وظایف خود براساس اسناد و معاهده‌های بین‌المللی ازجمله کنوانسیون چهارم ژنو را نقض کرد و مرتکب جرایم جنگی و جنایت‌های علیه بشریت در آن بازه زمانی شد.

بازه زمانی دوم مورد نظر محبعلی، زمان انجام طوفان‌الاقصی توسط مقاومت فلسطین بود؛ معاون پژوهشی پژوهشگاه قوه قضاییه در ادامه اظهار کرد: در بازه زمانی سوم یعنی پس از عملیات طوفان‌الاقصی، کلکسیونی از نقض‌های حقوق بین‌الملل و به‌ویژه حقوق بشر و بشردوستانه توسط رژیم صهیونیستی روی داد.

وی ضمن اشاره به آمار‌های موجود از شمار شهدا و مجروحان جنگ رژیم صهیونیستی علیه غزه در ۲ سال گذشته، گفت: ما پیش از عملیات طوفان‌الاقصی، با مجموعه اقدام‌هایی از سوی رژیم صهیونیستی ازجمله نقض متعدد حقوق بین‌الملل بشردوستانه به‌ویژه در چارچوب کنوانسیون چهارم ژنو مواجه بودیم که در روی دادن عملیات طوفان‌الاقصی و توصیف آن به‌عنوان یک اقدام دفاعی و واکنشی اهمیت زیادی داشته‌اند؛ این بدان معنا است که رژیم صهیونیستی به‌عنوان قدرت اشغالگر تعهدهای خود را پیش از طوفان‌الاقصی به‌صورت نظام‌مند نقض کرده و موید این ادعا گزارش‌های متعدد منتشره از سوی سازمان بین‌المللی و سازمان‌های غیردولتی است.

محبعلی گفت: فراتر از نقض تعهدهای مندرج در کنوانسیون چهارم ژنو و ارتکاب جرایم جنگی، رژیم صهیونیستی در بازه زمانی پیش از طوفان‌الاقصی در زمینه حقوق بشر و در چارچوب قواعد حقوق بین‌الملل بشر هم نقض‌های متعددی ازجمله آپارتاید یا تبعیض نژادی نظام‌مند انجام داد؛ در حقیقت، یکی از مصادیق اقدام‌های غیرقانونی رژیم صهیونیستی که موجبات نقض حقوق بین‌الملل بشر در بازه زمانی یادشده را فراهم کرد، آپارتاید است که سازمان‌های مردم‌نهاد و بین‌المللی متعددی ازجمله سازمان ملل و گزارشگران موضوعی آن با گزارش‌های متعدد خود این موضوع را تایید کرده‌اند.

به گفته معاون پژوهشی پژوهشگاه قوه قضاییه، رژیم صهیونیستی در بازه زمانی یادشده مرتکب آپارتاید نظام‌مند یا تبعیض نژادی نظام‌مند و سازمان‌یافته در سرزمین‌های اشغالی شد و شناخت فضای ناشی از این روند درک بهتری از زمینه وقوع طوفان‌الاقصی را فراهم می‌کند.

محبعلی با تعریف مفاهیم جنایت جنگی و جنایت علیه بشریت به‌عنوان جنایت‌هایی که امکان ارتکاب آن‌ها در صحنه مخاصم‌های و غیرمخاصم‌های بین‌المللی وجود دارد، گفت: براساس آنچه مصطلح است، جنایت علیه بشریت جنایتی است مخصوص زمان صلح و جرایم جنگی هم در زمان جنگ روی می‌دهند، اما همیشه اینگونه نیست؛ این امکان وجود دارد که جنایت علیه بشریت در زمان جنگ نیز محقق شود؛ اگرچه فضای کلی حاکم بر غزه و کرانه باختری ذیل کنوانسیون‌های چهارگانه ژنو و در چارچوب نظام حقوق بین‌الملل بشردوستانه قرار دارد، در عین حال رعایت حقوق بین‌الملل بشر هم در این مناطق الزامی است و اگر حقوق بین‌الملل بشر به‌صورت نظام‌مند در این مناطق نقض شود، می‌تواند موجبات احراز جنایت علیه بشریت را به همراه داشته باشد؛ اقدام‌های متعددی مانند تبعیض نظام‌مند از سوی رژیم اشغالگر در سرزمین‌های اشغالی رخ داد که به گواه بسیاری از اسناد موجود می‌تواند جنایت علیه بشریت از سوی این رژیم را در کنار جنایت‌های جنگی ارتکابی آن در بازه زمانی قبل از طوفان‌الاقصی محرز دانست.

محبعلی همچنین از محدودیت‌های شدید رفت‌وآمد برای فلسطینی‌ها و محروم کردن این افراد از حق دسترسی به منابع آب به‌عنوان مصادیق آپارتاید رژیم صهیونیستی به معنای واقعی کلمه یادشده در کنوانسیون ۱۹۷۳ (کنوانسیون بین‌المللی سرکوب و مجازات جنایت آپارتاید) یاد کرد که سازمان‌های بین‌المللی برای آن‌ها اسناد متعددی ارائه کرده‌اند.

وی با بیان اینکه در بازه زمانی پیش از طوفان‌الاقصی رژیم صهیونیستی علیه سرزمین‌های اشغالی علاوه بر ارتکاب جرایم جنگی، مرتکب جنایت علیه بشریت هم شده بود، گفت: عملیات طوفان‌الاقصی با چنین پیش‌زمینه و در چنین فضایی انجام شد؛ لذا درباره این عملیات بحث‌های متعددی در چارچوب حق تعیین سرنوشت، حق دفاع یا دفاع مشروع ذیل ماده ۵۱ منشور ملل متحد و مقاومت در برابر اشغالگری مطرح شده است؛ از دیدگاه من، این عملیات با توجه به اقدام‌های تشریح‌شده رژیم صهیونیستی از مصادیق دفاع مشروع ماده ۵۱ محسوب می‌شود.

معاون پژوهشی پژوهشگاه قوه قضاییه با اشاره به جنایت‌های رژیم صهیونیستی در جریان جنگ ۲ ساله علیه غزه به‌عنوان جنایت‌های مطرح در بازه زمانی سوم (پس از طوفان‌الاقصی)، به سهم قابل توجه زنان و کودکان از شمار شهدا اشاره کرد و گفت: از این منظر اصل مهمی در حقوق بین‌الملل بشردوستانه یعنی اصل تفکیک بین نظامیان و غیرنظامیان نقض شده است.

محبعلی با بیان اینکه عناصری از نسل‌کشی در اقدام‌های رژیم صهیونیستی علیه مردم غزه دیده می‌شود، به بیانیه‌ها و سخنان مقام‌های صهیونیست ازجمله وزیر جنگ این رژیم اشاره کرد و گفت: سخنانی مانند توصیف فلسطینی‌ها به‌عنوان «حیوان‌های انسان‌نما» موید این حقیقت است که رژیم صهیونیستی به دنبال نابود کردن گروه مشخصی با یک رویکرد نژادی است که ریشه در تاریخ جنایت علیه بشریت این رژیم پیش از طوفان‌الاقصی دارد.

وی ادامه داد: اساسنامه رُم که سند تاسیس دیوان بین‌المللی کیفری است، ۴ جنایت را در واقع به‌عنوان ام‌الجرایم یا جنایت‌های مهم بین‌المللی شناسایی کرده است؛ این ۴ جنایت شامل تجاوز ارضی یا سرزمینی (هرچند جامعه بین‌المللی با وجود قطعنامه ۳۳۱۴ مجمع عمومی هنوز به اتفاق نظر درباره تعریف آن نرسیده است)، جرایم جنگی (مصادیقش به‌صورت خاص در کنوانسیون‌های چهارگانه ژنو آمده است)، جنایت علیه بشریت و نسل‌کشی هستند؛ در حال حاضر کنوانسیون الزام‌آوری برای جنایت علیه بشریت وجود ندارد، اما کمیسیون حقوق بین‌الملل سازمان ملل پیش‌نویسی را در این زمینه آماده کرده است که با تصویب آن، کنوانسیون الزام‌آوری برای جنایت علیه بشریت نیز به مانند نسل‌کشی و جرایم جنگی خواهیم داشت.

محبعلی با بیان اینکه کنوانسیونی برای مجازات و پیشگیری از نسل‌کشی وجود دارد، اظهار کرد: کلمه نسل‌زدایی ترجمه دقیق‌تری برای واژه Genocide است؛ چراکه واژه نسل‌زدایی برخلاف نسل‌کشی اعمال و عناصری فراتر کشتار مانند انتقال اجباری افراد را نیز شامل می‌شود؛ البته شاید نسل‌زدایی نیز نتواند جامع و مانع تلقی شود و شاید همان ژنوسید بهترین واژه باشد، اما در متون فارسی الزاما باید از واژگان فارسی استفاده کرد.

وی با بیان اینکه نگاهی به عناصر هر کدام از ۳ جرم نسل‌کشی، جنایت علیه بشریت و جرایم جنگی نشان میدهد که اقدام‌های رژیم صهیونیستی از ۷ اکتبر ۲۰۲۳ دارای تمامی عناصر این ۳ جنایت مهم بین‌المللی است، تصریح کرد: براساس اسناد متعدد، اقدام‌های رژیم صهیونیستی در بازه زمانی یادشده مصداق جنایت علیه بشریت، جرم جنگی و نسل‌کشی است؛ در عین حال، اقدام رژیم صهیونیستی مصداق تجاوز و نقض بند ۴ ماده ۲ منشور ملل متحد (منع تهدید و توسل به زور) و نقض هر ۱۲- ۱۳ قطعنامه شورای امنیت در موضوع سرزمین اشغالی است؛ لذا با هر متر و معیاری، هیچ‌گونه عدم وفاقی درباره متجاوزانه بودن اقدام رژیم صهیونیستی وجود ندارد.

محبعلی با تاکید بر اینکه حقوق بشر در هیچ زمان و مکانی تعطیل‌بردار نیست، گفت: دیوان بین‌المللی دادگستری ICJ در یک نظریه مشورتی موسوم به قضیه دیوار حائل در سال ۲۰۰۴ مشخصا این امر را تایید و تاکید کرد که تعهد‌های حقوق بشری دولت‌ها، همیشه چه در زمان جنگ و چه در زمان صلح پابرجا است.