مرز باریک میان توهین افترا و نشر اکاذیب در قانون
قانون گذار برای صیانت از کرامت انسانی سه عنوان کیفری توهین افترا و نشر اکاذیب را با تعاریف و مجازات های متفاوت پیش بینی کرده است.
به گزارش در دنیای امروز که ارتباطات انسانی در دو بستر واقعی و مجازی گسترش یافته است حفظ آبرو و حیثیت افراد بیش از هر زمان دیگری اهمیت دارد. در همین راستا قانون گذار با هدف صیانت از شخصیت معنوی و اجتماعی افراد مجموعه ای از جرایم را در این حوزه تعریف کرده که از جمله مهم ترین آن ها می توان به «توهین» «افترا» و «نشر اکاذیب» اشاره کرد. هرچند در ظاهر ممکن است این عناوین کیفری مشابه به نظر برسند اما از لحاظ ماهوی قانونی و آثار قضائی تفاوت های قابل توجهی میان آن ها وجود دارد.
جرم توهین؛ خدشه به کرامت انسانی
توهین از جمله جرایم علیه شخصیت معنوی افراد است که قانون گذار برای حفظ کرامت انسانی آن را جرم انگاری کرده است. هر نوع به کار بردن الفاظ رکیک نسبت های ناروا یا انجام اعمالی که موجب تحقیر و لطمه به حیثیت افراد شود مصداق جرم توهین محسوب می شود. این جرم می تواند به شکل گفتاری نوشتاری یا حتی رفتاری بروز پیدا کند.
بر اساس مواد ۶۰۸ و ۶۰۹ قانون مجازات اسلامی توهین به افراد عادی و مقامات رسمی هر دو مشمول مجازات است و حتی توهین در فضای مجازی نیز تحت شمول قانون قرار دارد. مجازات این جرم بسته به شرایط وقوع آن از حبس تا شلاق تعزیری متغیر است. نکته مهم آن است که تحقق جرم توهین منوط به وجود قصد و نیت اهانت است؛ بدین معنا که اگر فردی بدون نیت تحقیر سخنی بر زبان آورد عمل او توهین تلقی نمی شود.
جرم افترا؛ نسبت ناروا و اتهام بی اساس
افترا زمانی تحقق می یابد که شخصی بدون در اختیار داشتن دلیل یا مدرک معتبر جرمی را به دیگری نسبت دهد. به بیان ساده افترا یعنی اتهام زنی به فردی درباره انجام عملی مجرمانه (مانند سرقت رشوه یا قتل) بدون هیچ مستند قانونی.
این جرم در ماده ۶۹۷ قانون مجازات اسلامی مورد تصریح قرار گرفته است. تفاوت اصلی افترا با توهین در این است که در افترا نسبت داده شده ماهیت مجرمانه دارد در حالی که در توهین صرفا تحقیر یا بی احترامی مطرح است. افترا می تواند از طریق نامه شکایت گزارش رسمی یا حتی انتشار عمومی اتهام محقق شود.