آیین افتراقی تحقیقات پلیسی در جرایم امنیتی؛ مبانی و جلوه‌ها

خلاصه خبر:

امروزه با پیدایش اشکال نوین بزه‌‌کاری به‌‌ویژه انواع جرایم تروریستی و جرایم سازمان‌‌یافته، موجی از احساس ناامنی به‌‌وجود آمده که این احساس ناامنی سرآغاز اتخاذ تدابیری امنیت‌‌گرایانه و سرکوب‌‌گر است. بدین ترتیب، دل‌‌نگرانی دولت‌‌ها برای تأمین امنیت شهروندان و بزه‌دیدگان بالقوه‌‌، آنان را به سمت برنامه‌‌ها و اقدام‌‌های کنش‌‌گرایانه‌‌ی افتراقی در رسیدگی به جرایم امنیتی، از جمله شیوه‌‌های متمایز برخورد پلیسی برای کشف و تحقیقات پلیسی ویژه‌‌‌‌ی این جرایم سوق داده است. با بررسی برخی اقدامات تروریستی در دو دهه‌‌ی اخیر می‌توان نتیجه گرفت استفاده از نظامی افتراقی در تحقیقات جهت مبارزه با جرایمی که امنیت یک جامعه و حتی جامعه‌‌ی بین‌‌المللی را تحت تأثیر قرار می‌‌دهند، امری مذموم نخواهد بود. از مبانی چنین رویکردی نیز می‌توان به جلوگیری از عواقب نامطلوب برخوردهای غیررسمی و نظامی؛ کمک به پیش‌‌گیری از اقدامات علیه امنیت و تقویت روابط اجتماعی بین دولت و جامعه اشاره نمود. بازتاب همین مبانی و الزامات را می‌‌توان در قوانین کشورهای مختلف مشاهده کرد که استثنائاتی در خصوص زمان تحتِ‌‌نظر، حق دسترسی به وکیل و شیوه‌‌های دسترسی به اطلاعات را در قوانین خود لحاظ نموده‌‌اند. این پژوهش نهایتاً در مقام بیان این نتیجه است که هرچند استفاده از نظام افتراقی در مرحله‌‌ی تحقیقات پلیس منع نشده و حتی لازم و مفید به نظر می‌رسید، اما نیاز حیاتی به نمود یافتن این نظام ویژه در چارچوب قواعد رسیدگی شفاف و دادرسی منصفانه نیز امری ضروری است تا به نام حفظ امنیت شهروندان، مستمسک نقض حقوق شهروندان نشود، امری که در حال حاظر در نظام حقوقی ایران تحقق نیافته است.